مکافات نامه
اشکان ارشادی هستم از کرمانشاه
در میان کتابهای رسول جعفریان ، « اگر اشتباه نکنم حجت الاسلام » مطلبی در مورد شاعری گمنام آمده‌است که کتابی به نام مکافات نامه را سروده است. این کتاب دیوان شعریست بر وزن شاهنامه و به همان سبک و سیاق سروده شده‌است ولی بیشتر قسمت سقوط صفویه آن جالب توجه است. در جای جای کتاب شاعر دائما ناله کرده است. از رفتار بد درباریان و قزلباشان سروده و حتی در وصف صفی قلی خان بسیار تندروانه سروده است. مثلا بعداز اینکه گفته نژادش ترک بوده، در مصرع بعدی او را در سفاکی چنین تشبیه می‌کند :
آموخته انتقام از سگ و گرگ
در ادامه به این سردار ترک دلبسته و آرزوی این دارد تا افغان‌ها را شکست دهد ولی در ادامه با نابودی لشکریان ترک ، ناامیدانه به سرودن بقیه دیوان پرداخته است. شاعر مکافات نامه از اخلاق بد درباریان و سرداران بارها گفته است و در جایی در مورد نگرش آنان نسبت به زنان چنین سروده است:
همه فحش زن بود کارشان
در همین کتاب از هنگ عربها در جنگ با افاغنه سروده است که صفویان در آخرین امید خود ، ده هزار عرب شیعه از عشیره های خوزستان را برای رویارویی افغان‌ها اعزام می‌کنند ولی با شکست از افغان‌ها ، بار دیگر صفویان با ناکامی روبرو می شوند. (در آنزمان گویا عربستان اطلاق می شده و عزیزترین والی در نزد صفویان ، والی همین منطقه بوده‌است. چون صفویان ادعای سیادت داشتند. در مطلب های بعدی درین مورد بحث خواهیم کرد ، در کتاب‌هایی همچون لارنس لاکهارت و غیره پیرامون ولایات و ایالات ایران این نامها آمده‌است که بعدا زیر همین مطلب سعی می‌کنم اضافه کنم. فقط بدانید که عربستان و بحرین بزرگترین ایالت ایران در جنوب غربی بودند. این ایالت قبلا در ضمیمه عراق بود که بعدا با انسجام سیاسی نظامی صفویان بصورت ولایت با والی اداره می شد ). در کتابی در مورد امپراتوری عثمانی می خواندم که جدا از سپاه ترکان و سپاه ینی چری ، جداگانه از اقوام هنگ های رزمی ای برای حرب داشتند که مهمترین هنگ بعداز قفقازی ها و کردها ، هنگ « عربلر » یعنی عربها بوده‌است. آن موقع با خودم تفکر کردم که موقعیت ایران از عثمانی در زمینه اقوام قویتر بوده پس چرا صفویه هنگهای جداگانه نداشتند. که درین کتاب با این مورد آشنایی پیدا کردم.
این کتاب که سه جلدی هست را پیشنهاد می دهم بخوانید.
- ۹۹/۰۳/۱۱